Το έγκλημα της αποδοχής και διάθεσης προϊόντων εγκλήματος εδράζει στο άρθρο 394 του Ποινικού Κώδικα. Αν και υφίσταται ζήτημα ποιό είναι ακριβώς το έννομο αγαθό το οποίο η διάταξη προστατεύει η κρατούσα άποψη θεωρεί ότι όντως προστατεύει το έννομο αγαθό της περιουσίας.
Πάντως, το έγκλημα το 394 συνδέεται χρονικά και λογικά με άλλη πραγματωμένη εγκληματική συμπεριφορά κάποιου τρίτου που σχετίζεται με την ιδιοκτησία ή με την περιουσία.
Σημαντικός όρος του 394 είναι το “προϊόν εγκλήματος”:
Προηγούμενη αξιόποινη πράξη κατά της ιδιοκτησίας ή κατά της περιουσίας δημιουργεί προϊόν εγκλήματος το οποίο υπάρχει ως εξατομικευμένο ενσώματο αντικείμενο. Στο ερώτημα για το αν το προϊόν εγκλήματος είναι πρέπει να είναι πράγμα ή αν μπορεί αν είναι και δικαίωμα ή απαίτηση, η απόφαση της νομολογίας είναι ομόφωνα αρνητική (κάτι λογικό αν σκεφτούμε ότι ο νόμος μιλάει για πράγμα και ότι τα άρθρα του ποινικού κώδικα δεν επιδέχονται διασταλτικής ερμηνείας). Ωστόσο μερίδα της νομολογίας δέχεται ότι ως πράγματα μπορούν να θεωρηθούν και τα έγγραφα (αξιόγραφα, χρεόγραφα, ομολογίες) τα οποία ήδη κατά το εμπορικό δίκαιο ενσωματώνουν δικαιώματα και απαιτήσεις. Τέλος, στην ερώτηση για το αν το πράγμα μπορεί να είναι κινητό ή ακίνητο, ούτε ο ΠΚ ούτε η Αιτιολογική Έκθεση του Σχεδίου του Ποινικού Κώδικα προβαίνει σε κάποιο διαχωρισμό, οπότε προϊόν εγκλήματος μπορούν να αποτελούν και τα δύο (υπάρχουν όμως αντίθετες απόψεις).
Μερικά χαρακτηριστικά του εγκλήματος του 394:
– Είναι κοινό έγκλημα και όχι ιδιαίτερο
– Δεν απαιτείται αναγκαία συναυτουργία, αφού το ένα από τα εμπλεκόμενα πρόσωπα μπορεί να μη γνωρίζει ότι πρόκειται για προϊόν εγκλήματος.
– Ιδιώνυμο αφού αποτελεί αναγωγή μίας μορφής απλής συνεργείας, που υπό άλλες συνθήκες δεν θα τιμωρούνταν αφού η συνδρομή παρέχεται μετά την τέλεση της πράξης.
– Αυτεπάγγελτα διωκόμενο.
– Για την πράξη απαιτείται δόλος ακόμα και ενδεχόμενος.
Το έγκλημα της απάτης (386ΠΚ)
Από τη διάταξη αυτή συνάγεται ότι στοιχεία του εγκλήματος της απάτης είναι α) σκοπός του δράστη να περιποιήσει στον εαυτό του ή σε άλλον παράνομο περιουσιακό όφελος χωρίς να είναι αναγκαία και η πραγμάτωση του οφέλους αυτού, β) η εν γνώσει παράσταση ψευδών γεγονότων ως αληθινών ή η αθέμιτη απόκρυψη ή η παρασιώπηση αληθινών γεγονότων από την οποία παραπλανήθηκε κάποιος σε πράξη, παράλειψη, ή ανοχή γ) βλάβη ξένης περιουσίας, η οποία να τελεί σε αιτιώδη σύνδεσμο με την απατηλή συμπεριφορά (παραπλανητική ενέργεια ή παράλειψη) του δράστη, η οποία υπάρχει σε περίπτωση μειώσεως ή χειροτερεύσεως της περιουσίας του παθόντος έστω και αν αυτός έχει ενεργό αξίωση καθ` οιουδήποτε προς αποκατάσταση της (ΑΠ 1369/ 2010). Ειδικότερα, βλάβη της περιουσίας υπάρχει όταν η μετά την απάτη υφιστάμενη χρηματική αξία του συνόλου της περιουσίας του βλαπτομένου σε σύγκριση προς την αξία την οποία θα είχε χωρίς την εγκληματική ενέργεια είναι μικρότερη, δηλαδή« υπάρχει διαφορά προς τα κάτω. Δηλαδή, περιουσιακή βλάβη συνιστά και η διακινδύνευση της περιουσίας, όταν η δημιουργία του κινδύνου προκαλεί μείωση της ενεστώσας αξίας της ώστε να μπορεί να αποτιμηθεί ως ήδη επελθούσα βλάβη. [ΑΠ 1017/2011]
Η απάτη να συρρέει φαινομενικά με το έγκλημα της αποδοχής προϊόντος εγκλήματος αν αυτουργούς και των δύο πράξεων είναι το ίδιο πρόσωπο. Γιατί στο έγκλημα της απάτης εμπεριέχεται και η αποκόμιση του παράνομου περιουσιακού οφέλους και όχι μόνο ο σκοπός αποκόμισης. Ωστόσο μπορεί να γίνει δεκτή και η αντίθετη άποψη.
Σκοπός, τέλος του άρθρου ήταν να διερευνηθεί αν η αποδοχή προϊόντος εγκλήματος μπορεί να υφίσταται όταν το προηγούμενο εξαρτημένο έγκλημα, είναι εκείνο της απάτης. Όπως λοιπόν αναφέραμε και παραπάνω, το προϊόν εγκλήματος πρέπει να είναι ενσώματο αντικείμενο και όχι απαίτηση ή δικαίωμα. Δεν παίζει ρόλο αν ήταν μεμονωμένο πράγμα εξ’ αρχής ή αν κατέληξε ως τέτοιο. Συνεπώς, προϊόν εγκλήματος δεν είναι μόνο το κλοπιμαίο αλλά και περιουσιακό στοιχείο το οποίο παράνομα αποκόπηκε από την περιουσία του βλαπτόμενου. Οπότε η απάντηση στο ερώτημα μας είναι θετική.
Συρροή
Πριν κλείσουμε, όμως, το ζήτημα αξίζει να αναφέρουμε ότι όπως και στην απάτη, έτσι και στα άλλα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας ή της περιουσίας, το κύριο έγκλημα συρρέει αληθινά με το έγκλημα της διάθεσης. Δε σημαίνει δηλαδή ότι η κλοπή με σκοπό ιδιοποίησης περιλαμβάνει και τη διάθεση του κλοπιμαίου, πράξη που τιμωρείται ξεχωριστά με το 394ΠΚ. Μάλιστα, από πλευράς δικονομίας το συνηθέστερο είναι το έγκλημα της διάθεσης ή της αποδοχής να συνεκδικάζεται από την προηγούμενη αξιόποινη πράξη.
Αληθινή συρροή ακόμα υπάρχει μεταξύ αποδοχής προϊόντος εγκλήματος και υπόθαλψης εγκληματία ή παρασιώπησης εγκλήματος. Αν δηλαδή κάποιος δεχτεί την προσφορά να αποδεχθεί προϊόν εγκλήματος πριν ακόμα καταστεί τέτοιο τιμωρείται και με τη διάταξη του 232ΠΚ για παρασιώπηση εγκλήματος. Ο λόγος είναι ότι θίγονται διαφορετικά έννομα αγαθά ένα της περιουσίας και ένα της απονομής της δικαιοσύνης. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση που αυτός που θα αποδεχθεί το προϊόν του εγκλήματος έχει πριν ή μετά την αποδοχή υποθάλψει τον εγκληματία της πράξης αφού και πάλι προσβάλλονται δύο διαφορετικά έννομα αγαθά.
